Verspreid over Spanje zijn er nog talloze dorpjes te vinden die hun oorspronkelijk Middeleeuws karakter hebben kunnen behouden. In de Catalaanse provincie Girona is dat zelfs zeer geconcentreerd -je zou haast zeggen dat ze op loopafstand liggen. Sommige zijn onbekend, gehuchten met soms niet meer dan 100 inwoners. Andere hebben zich op de kaart van het toerisme weten te plaatsen, als Besalú en -dankzij de film 'Ocho apellidos catalanes'- Monells. Maar allen voeren ze ons terug in de tijd met hun geplaveide straatjes, poortjes, natuurstenen balkons en bruggen, puntgeboogde ramen, vroeg-romaanse kerkjes...
Besalú
De oorsprong van Besalú was een kasteel, gebouwd onder graaf Miró I el Joven en voor het eerst gedocumenteerd in de 10de eeuw. Het stadje begon aan belang toe te nemen na de dood van Wifredo el Velloso in het jaar 902, een situatie die vrij kort duurde omdat Bernat III zonder afstammelingen overleed. Als gevolg hiervan zou het vanaf 1111 onder het huis van Barcelona vallen.
Beget
Beget wordt gevormd door drie wijken, gescheiden door twee stromen en verbonden door twee bruggen. De oudste wijk vormde zich rondom een romaanse kerk, gewijd aan San Cristóbal. Deze kerk, gebouwd tussen de 11de en 12de eeuw, bezit een prachtige toren in Lombardische stijl. Een brug van mogelijk de 14de eeuw leidt naar de tweede wijk. Daar bevindt zich een klein plein, waar de wandelweg naar Frankrijk en een andere, die leidt naar een bron, verenigd worden. In deze wijk bevinden zich een klokkentoren en een nieuwe brug uit 1940. Deze brug werd gebouwd ter vervanging van de oude, die door een overstroming was vernield, en geeft toegang tot de jongste wijk van Beget, gebouwd in de 18e en 19e eeuw.
Onder invloed van naburige dorpen kwamen in de 20ste eeuw ijzeren balkons en leuningen, platte daken en versierde gevels. Na een restauratie zijn nu echter alle gevels opnieuw bekleed en zijn er nieuwe houten balkons aangelegd.
Pals
Hoewel er geen sporen zijn aangetroffen van de Romeinse tijd, komt de naam Pals van het Latijnse 'Palus' wat moerassige plaats betekent. Het kasteel werd in 89 voor het eerst gedocumenteerd onder de naam 'Castellarum Montis Aspero' nadat koning Odo I van Frankrijk een donatie gedaan. In 994 kreeg Pals een tweede donatie, ditmaal van de Graven van Barcelona, waardoor de toren en de kerk van San Pere eigendom zou worden van het bisdom van Girona. Tussen 1380 en 1482 werd het kasteel zwaar beschadigd als gevolg van een aantal boerenopstanden met als hoogtepunt de Catalaanse burgeroorlog tegen Juan II. Alleen de ronde toren, nu bekend als de 'Torre de las Horas', zou daarna bewaard blijven.
Monells
Monells werd gevormd rond een oud kasteel, waarvan alleen de muren zijn bewaard. De markt was er van zo groot belang dat koning Jaime I van Aragon in 1234 besloot dat de zg. 'mitgera de Monells' (=17,95 liter) in het hele bisdom van Girona als maateenheid gebruikt zou worden voor het graan. Monells heeft een prachtig plein met een porticus en een gothische kerk, gewijd aan de heilige Ginés.
Cruïlles
Gelegen aan de rivier de Daró ligt de oorsprong van Cruïlles in een baronie met dezelfde naam. Hier bevindt zich een kerk, gewijd aan Santa Eulalia, met romaanse schilderijen en een gotisch altaarstuk. die behoorde tot het benedictijnse klooster van San Miguel. In het centrum van het dorpsplein bevindt zich een cirkelvormig kasteel met een maximum hoogte van 26 meter.
